آیا تاکنون نام زندان اسکندر را شنیده‌اید؟ بنایی تاریخی در قلب بافت کهن یزد که افسانه‌ها و داستان‌های بسیاری را در خود جای داده است. بسیاری آن را با عنوان مدرسه ضیائیه می‌شناسند، اما شهرت اصلی‌اش به نام زندان اسکندر گره خورده است؛ جایی که هر گردشگری را به کنجکاوی وامی‌دارد تا بداند واقعیت پشت این نام اسرارآمیز چیست.
زندان اسکندر تنها یک بنای تاریخی نیست، بلکه پلی میان روایت‌های اسطوره‌ای و حقیقت‌های معماری است. برخی آن را محل حبس اسکندر مقدونی می‌دانند و برخی دیگر معتقدند هیچ‌گاه زندانی در کار نبوده و در اصل مدرسه‌ای بوده برای آموزش علوم مختلف. همین تضاد دیدگاه‌ها باعث شده که زندان اسکندر یزد به یکی از بحث‌برانگیزترین و پرجاذبه‌ترین نقاط گردشگری تبدیل شود.
در این ولاگ قرار است همراه من به دل تاریخ برویم و رمز و رازهای زندان اسکندر را از نزدیک کشف کنیم. از معماری خیره‌کننده‌اش گرفته تا روایت‌های جذابی که در دل این دیوارهای کهن نهفته است. اگر آماده‌اید، بیایید سفری داشته باشیم به اعماق گذشته و پرده از رازهای این بنای شگفت‌انگیز برداریم.
تاریخچه زندان اسکندر یزد؛ مدرسه‌ای که زندان نام گرفت
چرا به مدرسه ضیائیه زندان اسکندر می‌گویند؟ این پرسش یکی از نخستین کنجکاوی‌های گردشگرانی است که قدم به بافت تاریخی یزد می‌گذارند. بنایی که امروز با نام زندان اسکندر شهرت یافته، در حقیقت در قرن هشتم هجری به دستور «ضیاءالدین حسین رضی»، از عالمان بزرگ آن دوران، ساخته شد. هدف از ساخت این مکان، ایجاد مدرسه‌ای برای تدریس علوم مختلف بود. با این حال، در گذر زمان و به دلیل شباهت‌های معماری و روایت‌های شفاهی مردم، این بنا به نام زندان اسکندر معروف شد.
داستان زندان اسکندر یزد از جایی آغاز می‌شود که مردم محلی باور داشتند اسکندر مقدونی پس از ورود به ایران، مخالفان خود را در این مکان زندانی کرده است. هرچند اسناد تاریخی چنین روایتی را تأیید نمی‌کنند، اما ویژگی‌های معماری بنا ــ از جمله دیوارهای ضخیم خشتی، فضای گنبدی شکل و زیرزمین‌های تاریک و خنک ــ این باور را تقویت کرده است. همین شباهت‌ها میان ساختار بنا و تصویر ذهنی یک زندان، باعث شد این مدرسه علمی به تدریج با عنوان زندان اسکندر شناخته شود.
امروز زندان اسکندر یزد نه‌تنها به‌عنوان یک بنای تاریخی، بلکه به‌عنوان نمادی از ترکیب افسانه و واقعیت شناخته می‌شود. هر ساله گردشگران بسیاری برای بازدید از معماری شگفت‌انگیز این بنا و شنیدن روایت‌های گوناگون از گذشته‌اش راهی یزد می‌شوند. به‌جرئت می‌توان گفت که مدرسه ضیائیه، یا همان زندان اسکندر، یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری یزد است که تاریخ، افسانه و هنر ایرانی را در خود جای داده است.
معماری زندان اسکندر؛ جایی که افسانه و تاریخ به هم می‌رسند
زندان اسکندر یزد یکی از شاخص‌ترین نمونه‌های معماری کویری ایران است که در دل بافت تاریخی یزد خودنمایی می‌کند. این بنا که در اصل مدرسه ضیائیه نام داشته، با خشت و گل ساخته شده و ترکیبی از سادگی و استحکام را به نمایش می‌گذارد. گنبد مرتفع آجری آن از دوردست‌ها قابل مشاهده است و همچنان پس از قرن‌ها استوار باقی مانده است. همین عظمت معماری باعث شده است که بسیاری این مکان را با افسانه‌ها و داستان‌های زندان اسکندر پیوند
دهند.
در معماری زندان اسکندر، یک حیاط مرکزی وسیع وجود دارد که حجره‌های کوچک گرداگرد آن ساخته شده‌اند؛ حجره‌هایی که زمانی محل آموزش طلاب بوده‌اند. دیوارهای قطور خشتی، راهروهای باریک، و فضای سرد و نیمه‌تاریک زیرزمین، حال‌وهوای خاصی به این بنا بخشیده‌اند. وجود تزئینات آجری ساده اما چشم‌نواز در سقف‌ها و دیوارها نیز نشان می‌دهد که معماران یزدی با وجود امکانات محدود، هنری ماندگار خلق کرده‌اند.
امروزه بازدید از زندان اسکندر یزد فرصتی بی‌نظیر برای علاقه‌مندان به تاریخ و معماری است. گردشگران می‌توانند در زیر گنبد عظیم این بنا بایستند، از خنکی زیرزمین‌های قدیمی لذت ببرند و شکوه معماری سنتی ایرانی را از نزدیک لمس کنند. همین ترکیب جذاب از تاریخ، افسانه و معماری اصیل کویری باعث شده است که زندان اسکندر یکی از محبوب‌ترین جاذبه‌های گردشگری یزد باشد.
گشتی در بخش‌های مختلف زندان اسکندر یزد؛ از گنبد تا سرداب‌های تاریخی
وقتی وارد بافت تاریخی یزد می‌شوی، یکی از بناهای چشم‌نواز و اسرارآمیز که سریع نگاهت را جلب می‌کند، زندان اسکندر است. این بنا که در اصل مدرسه ضیائیه بوده، با دیوارهای خشتی و گنبد آجری بلندش، داستان‌های زیادی در دل خود دارد. معماری خاص و فضای متفاوت زندان اسکندر باعث شده تا گردشگران کنجکاو شوند قدم به قدم آن را کشف کنند. علاوه بر زیبایی معماری، روایت‌های محلی و افسانه‌های پیرامون زندان اسکندر، جذابیت آن را دوچندان کرده‌اند. در ادامه با من همراه شو تا به صورت بخش بخش، از معماری، جاذبه‌ها و داستان‌های محلی زندان اسکندر بیشتر بدانیم.
- حیاط مرکزی : وقتی وارد حیاط مرکزی زندان اسکندر می‌شوی، اولین چیزی که تو را جذب می‌کند وسعت و آرامش آن است. این حیاط باز با کف‌پوشی از خاک و درختان کوچک و حوضی آرام، زمانی محل تجمع طلاب و محل تدریس و گفتگو بوده است. دور تا دور حیاط، حجره‌های کوچکی وجود دارد که هرکدام مثل اتاقکی برای استراحت و مطالعه دانشجویان زندان اسکندر بوده‌اند. حس قدم زدن در حیاط مرکزی زندان اسکندر، تو را به روزهای دور می‌برد؛ جایی که علم و دانش میان دیوارهای خشتی جاری بود.
- حجره‌ها : هر حجره در زندان اسکندر با دیوارهای ضخیم و پنجره‌های کوچک ساخته شده تا از گرمای سوزان تابستان و سرمای زمستان محافظت کند. وقتی وارد یکی از حجره‌های زندان اسکندر می‌شوی، فضای ساده اما صمیمانه آن به چشم می‌آید؛ مکانی که روزگاری پر از صدای بحث و درس بوده است. در اینجا می‌توانی تصور کنی که چگونه دانش‌آموزان زندان اسکندر در سکوت و تمرکز، دانش می‌آموختند و به تفکر می‌پرداختند.
- گنبدخانه : اما برجسته‌ترین قسمت زندان اسکندر، گنبد آجری آن است؛ سازه‌ای بلند و استوار که از هر نقطه‌ی اطراف یزد قابل مشاهده است. معماری گنبد زندان اسکندر نه تنها چشم‌نواز است، بلکه نشان‌دهنده مهارت بالای معماران دوران صفویه است که توانسته‌اند با مصالح ساده‌ای مثل خشت و گل، چنین شاهکاری خلق کنند. زیر این گنبد، فضای بزرگی قرار دارد که به‌عنوان محل برگزاری درس‌ها و مراسم مهم زندان اسکندر استفاده می‌شد و صدای کلمات را به خوبی به گوش همه می‌رساند.
- سرداب‌ها و روایت‌های محلی : در نهایت، قدم به سرداب‌های زندان اسکندر می‌گذاری؛ بخش زیرزمینی و مرموزی که فضایی سرد و تاریک دارد. اینجا مکانی بود برای نگهداری کتاب‌های ارزشمند و گاهی مکانی برای فرار از گرمای طاقت‌فرسای کویر. اما مردم محلی داستان‌های دیگری هم درباره سرداب‌های زندان اسکندر نقل می‌کنند. آنها معتقدند که این بخش‌ها همان زندان واقعی هستند که اسکندر مقدونی برای نگهداری مخالفانش ساخته بود. هرچند این روایت‌ها سند تاریخی ندارند، اما همین داستان‌ها به همراه فضای سرد و تاریک سرداب‌های زندان اسکندر، باعث شده‌اند تا این بنا با نام زندان اسکندر مشهور شود و به نوعی افسانه و واقعیت در هم آمیخته شود.
زندان اسکندر کجاست؟ مدرسه‌ای قدیمی که به زندان مشهور شد
اگر به شهر تاریخی یزد سفر کنید، یکی از بناهای جذاب و پررمز و راز که حتماً نامش را می‌شنوید، زندان اسکندر است. این بنا در حقیقت زندان نبوده، بلکه در قرن هشتم هجری توسط خواجه ضیاءالدین محمد ساخته شده و به همین دلیل به مدرسه ضیائیه شهرت داشته است. با گذر زمان و به‌خاطر معماری خاص، فضای متفاوت و سرداب‌های زیرزمینی آن، مردم محلی این مکان را زندان اسکندر نامیدند؛ افسانه‌ای که باعث شد این مدرسه قدیمی با هاله‌ای از رمز و راز همراه شود.
زندان اسکندر در قلب بافت تاریخی یزد و نزدیکی میدان تاریخی فهادان قرار دارد. معماری خشتی، گنبد آجری بلند و حجره‌های کوچک اطراف حیاط، جلوه‌ای کم‌نظیر به این بنا داده‌اند. گردشگران با بازدید از زندان اسکندر نه تنها شاهد شکوه معماری کویری خواهند بود، بلکه با داستان‌ها و روایت‌های محلی درباره اسکندر مقدونی و زندانیان خیالی این مکان نیز آشنا می‌شوند. همین ترکیب تاریخ واقعی و افسانه‌های مردمی است که زندان اسکندر را به یکی از محبوب‌ترین جاذبه‌های گردشگری یزد تبدیل کرده است.
- آدرس : ایران، استان یزد، محله فهادان، کوچه رختشویخانه، کوچه حمام نو، مجاور بقیه دوازه امام، زندان اسکندر
- تلفن تماس : 035363017660
یک بنای تاریخی که در مورد استفاده از آن در گذشته تردیدهایی وجود دارد و به استناد متون قدیمی ذکر شده که زندان اسکندر اینجا واقع شده است. تالار اصلی که زیر گنبد قرار گرفته دارای ارتفاع بسیار بلندی بوده و هم اکنون داخل این عمارت فروشگاه‌های صنایع دستی موجود است و در بخش سرداب آن یک کافه وجود دارد که قهوه یزدی آن را خوردیم که بسیار خوشمزه بود.
مشاهده در گوگل مپساعت بازدید و هزینه ورود از زندان اسکندر یزد
زندان اسکندر یزد یا همان مدرسه ضیائیه، در محله تاریخی فهادان یزد واقع شده است. برای بازدید از این بنای اسرارآمیز، می‌توانید از خیابان امام وارد کوچه رختشویخانه شده و سپس به کوچه حمام نو بروید تا گنبد آجری و باشکوه این بنا را ببینید.
ساعت بازدید از زندان اسکندر:
این سازه تاریخی همه‌روزه به جز ایام مذهبی خاص مانند ۲۸ صفر، تاسوعا و عاشورا، شهادت امام علی و امام جعفر صادق و همچنین رحلت امام خمینی، باز است. ساعات بازدید به این صورت است:
- از ساعت ۸:۰۰ صبح تا ۱۹:۴۵ عصر در شش ماه گرم سال
- در فصل سرد سال تقریبا از ۸:۰۰ صبح تا ۱۷:۰۰ عصر
هزینه ورود به زندان اسکندر:
- بلیط برای گردشگران ایرانی حدود ۴٬۰۰۰ تومان است
- برای گردشگران خارجی حدود ۳۰٬۰۰۰ تومان
جاذبه‌های دیدنی نزدیک زندان اسکندر یزد؛ سفری کوتاه اما پرخاطره
اگر برای بازدید از زندان اسکندر یزد به محله تاریخی فهادان می‌آیید، خبر خوب اینه که اطراف این بنای اسرارآمیز، پر از دیدنی‌های تاریخی و فرهنگیه. شما می‌تونید در کمتر از چند دقیقه پیاده‌روی، از بناهایی بازدید کنید که هر کدوم دنیایی از تاریخ، هنر و معماری ایرانی رو به نمایش می‌ذارن. اینجا براتون فهرستی از مهم‌ترین جاذبه‌های اطراف زندان اسکندر آماده کردم تا برنامه‌ریزی سفر براتون راحت‌تر بشه.
- بقعه دوازده امام : فقط چند قدم با زندان اسکندر فاصله داره. این بنا یکی از قدیمی‌ترین آثار فهادان یزد به شمار میاد و با گنبد زیبا و کاشی‌کاری‌های چشم‌نوازش، فضایی آرام و معنوی رو به بازدیدکننده‌ها هدیه می‌کنه.
- خانه لاری‌ها : حدود ۳۰۰ متر دورتر، خونه‌ای تاریخی با بادگیرهای بلند و اتاق‌هایی پر از آینه‌کاری و گچ‌بری قرار داره. اینجا شما می‌تونید معماری اصیل دوره قاجار رو از نزدیک لمس کنید.
- خانه هنر یزد : یه مکان فرهنگی و هنری که در فضای سنتی یک خانه قدیمی شکل گرفته. در اینجا صنایع‌دستی و آثار هنری یزدی‌ها مثل سفال، نقاشی و مجسمه به نمایش گذاشته می‌شه.
- مسجد جامع یزد : با کمی پیاده‌روی به یکی از شاهکارهای معماری اسلامی ایران می‌رسید. مسجدی با مناره‌های بلند و ایوان‌های باشکوه که بیش از ۹۰۰ سال قدمت داره.
- باغ دولت‌آباد یزد : اگر دوست دارید کمی از فضای تاریخی فاصله بگیرید، باغ دولت‌آباد در نزدیکی شماست. این باغ با بلندترین بادگیر خشتی جهان و فضای سبز فوق‌العاده، یکی از زیباترین جاهای یزد محسوب می‌شه.
- بازار سنتی یزد (بازار خان) : بعد از گشت‌وگذار، می‌تونید سری به بازار سنتی بزنید و سوغاتی‌های یزدی مثل قطاب، باقلوا یا صنایع‌دستی خریداری کنید. فضای زنده و پرجنب‌وجوش بازار تجربه‌ای فراموش‌نشدنی خواهد بود.
کلام آخر
سفر به زندان اسکندر یزد سفری به اعماق تاریخ و فرهنگ ایران است. بنایی که روزگاری مدرسه‌ای پر از دانش و علم بوده و امروز با نامی افسانه‌ای، گردشگران را به دل کوچه‌پس‌کوچه‌های محله تاریخی فهادان می‌کشاند. هر گوشه از این بنا روایتگر داستانی است؛ از سرداب‌های خنک و پررمز و راز گرفته تا گنبد آجری باشکوه که قرن‌هاست بر فراز یزد خودنمایی می‌کند.
بازدید از زندان اسکندر تنها به دیدن یک ساختمان تاریخی محدود نمی‌شود. در کنار آن می‌توانید از خانه‌های قدیمی، مساجد باشکوه و بازارهای سنتی اطراف هم دیدن کنید و یک روز کامل را در دل تاریخ و معماری یزد سپری کنید. اینجا جایی است که گذشته و حال به هم می‌رسند و ترکیبی شگفت‌انگیز از هنر، تاریخ و افسانه را پیش روی شما قرار می‌دهند.
اگر به یزد سفر می‌کنید، دیدن زندان اسکندر یزد را از دست ندهید. این مکان نه تنها یادگاری از معماری درخشان ایرانی است، بلکه فرصتی است تا در کنار تجربه‌ای تاریخی، با فرهنگ، هنر و مهمان‌نوازی یزدی‌ها هم آشنا شوید. سفرتان به یزد بدون بازدید از این مکان بی‌تردید کامل نخواهد بود.
