مسجد جامع یزد یک بنا با ارزش تاریخی و معماری بسیار بالاست و بیشتر از ۱۰۰۰ سال قدمت دارد. این مسجد به شیوه یک ایوان در دل کویر واقع شده و از دوره‌های مختلف تاریخی تاکنون بازسازی و تکمیل شده است.
فهرست مطالب
مسجد جامع اصلی در زمان ساسانیان احداث شده و بر روی یک آتشکده قدیمی و مقدس بنا شده است. اما پس از اسلام، در دوره‌های ایلخانی و تیموری به شکل یک مسجد تکمیل و با اضافه کردن ساختمان‌ها و بناها به زیبایی فراوان رسیده است.
از جمله بناهای برجسته‌ی این مسجد، گنبد خانه ایلخانی و سردر رفیع زمان شاهرخ و دوره تیموری به شمار می‌روند. گنبد خانه با خوابیدگی زیبا، سردر رفیع و بلند و کاشیکاری هنرمندانه‌اش شهرت بسیاری دارد.
مساحت کل زیربنای مسجد جامع یزد حدود ۹۸۰۰ مترمربع است و از این مساحت حدود ۵۰۰ مترمربع به کاشی‌ها و کتیبه‌ها اختصاص دارد. طول این مسجد حدود ۱۰۴ متر و عرض آن ۹۹ مترمربع است. این مسجد هفت ورودی دارد که به کوچه‌های اطراف باز میشوند، احتمالاً به منظور دسترسی آسان مردم به این مکان مقدس.
مسجد جامع کبیر یزد یکی از شاهکارهای تاریخی ایران و معماری اسلامی است. تاریخچه این مسجد به دوره‌های پیش از اسلام بازمی‌گردد و به طول زمان در دوره‌های مختلف تاریخی بازسازی و تکمیل شده است. این مسجد از نظر کاشیکاری، سَردَر رفیع، مناره‌ها و کتیبه‌ها به عنوان یکی از زیباترین مساجد دوره تیموری شناخته می‌شود.
مناره‌های مسجد ارتفاعی حدود ۵۲ متر دارند و بر اساس کتیبه‌های موجود در مسجد، احتمالاً ساختمان فعلی مسجد در دوره تیموری بنا شده است. کتیبه‌های مسجد نیز به خط کوفی آجری و خط ثلث سفید بر روی کاشی لاجوردی نوشته شده‌اند و اطلاعات مربوط به نام شاهرخ تیموری و سلطان جهانشاه و تاریخ ۸۶۱ هجری قمری در آنها آمده است.
مسجد جامع کبیر یزد از نظر معماری یک بنا با وسعت حدود ۱۰٬۰۰۰ مترمربع است که شامل سَردَر ورودی و جلوخان، صحن وسیع، رواق‌های جانبی صحن، ایوان، گنبدخانه و شبستانهای طرفین آن، شبستان بزرگ ستون‌دار، کتابخانه و تزیینات غنی و زیبا، همچنین کتیبه‌ها و سنگ نوشته‌های تاریخی و غیر تاریخی است.
به عنوان یکی از شاهکارهای تاریخی ایران، مسجد جامع کبیر یزد جذابیت زیادی برای بازدیدکنندگان و محققان دارد و از جهت تاریخی، فرهنگی و معماری بسیار ارزشمند است.
با توجه به اطلاعات ارائه شده، مسجد جامع یزد واقعاً یکی از شاهکارهای معماری و تاریخی ایران است. تاریخچه این مسجد به نیمه دوم سدهٔ سوم قمری، در زمان حکومت «عمرولیث» و در عصر صفاریان یا قبل از سلاجقه بازمی‌گردد. از آن زمان تاکنون، بازسازی‌ها و تکمیل‌های مختلفی روی این مسجد صورت گرفته است.
این مسجد اهمیت بسیاری دارد؛ زیرا قدیم‌ترین نمونهٔ معماری مذهبی در ناحیهٔ یزد است و طرح مرکّب آن، که شامل مقصورهٔ گنبددار و شبستان مستطیلی است، در معماری مذهبی قرن نهم هجری قمری مورد تقلید قرار گرفته‌است. پلان مسجد نیز به شکل چهارگوش بودن، از الگوی معماری کعبه الهی الهی، مرکز مقدس اسلام، الهام گرفته شده است.
این بنا به لحاظ معنوی و معماری بسیار متعالی و قدسی است و به عنوان نمادی کیهانی و الهی در الگوهای معماری مسلمین مورد استفاده قرار می‌گیرد. همچنین، وجود انحراف قبله در طرح مسجد، نشان‌دهنده تاریخچه‌ی قدیمی و اهمیت بیشتر آن است. به همین دلیل، مسجد جامع یزد جذابیت زیادی برای محققان، تاریخ‌دانان و بازدیدکنندگان دارد و به عنوان یکی از مقاصد گردشگری فرهنگی معتبر در ایران شناخته می‌شود.
از اطلاعاتی که ارائه کردید، می‌توان نتیجه گرفت که مسجد جامع یزد یک بنا با معماری بسیار پیچیده و منحصربه‌فرد است. این مسجد دارای دو گنبد دوپوسته است که پوشش درونی گنبد به شکلی متفاوت از پوشش بیرونی آن شکل می‌گیرد و این ویژگی از جمله نقاط قوت معماری آن است.
یکی دیگر از ویژگی‌های مهم این مسجد، استفاده وسیع از تاق‌ها و تویزه‌ها با کاشی معرق در شبستان‌ها است که زیبایی بیشتری به بنا می‌بخشد.
توجه به ایجاد روشنایی غیرمستقیم به وسیلهٔ انعکاس نور از گچ سفید گنبد و دیوارها، نشان‌دهنده توجه به جزئیات طراحی و نقش‌آفرینی در مسجد می‌باشد و این امر زیبایی‌ها و الهام‌بخشی‌های خاصی به محیط مسجد می‌آفریند.
همچنین، تزیینات داخل و خارج گنبد، نمای خارجی-داخلی ایوان اصلی و محراب زیبای آن، از قسمت‌های مهم و جالب مسجد هستند که به هنر و صنایع دستی هنرمندان محلی اطلاعات بیشتری ارائه می‌دهند.
تاریخچه ساختمان نیز نشان‌دهندهٔ تکامل مسجد از سه مسجد جداگانه به مسجد جامع واحد در دوره قاجاریان است که این تکامل و ادغام عناصر مختلف معماری و نمادها به‌وضوح در طراحی نهایی این مسجد دیده می‌شود.
همه این ویژگی‌ها باعث می‌شود مسجد جامع یزد به عنوان یک شاهکار معماری، هنری و تاریخی از ارزش بالایی برخوردار باشد و از لحاظ تاریخی و فرهنگی جذابیت‌های فراوانی را به خود اختصاص دهد.
*سوالاتی که پاسخ داده میشوند:
-
مسجد جامع یزد مربوط به کدام برهه تاریخی است؟
-
معماری آن به چه شکلی است؟
-
مسجد جامع یزد در کجا واقع شده است؟